อย่าผิดสัญญา ที่ต้องเป็นสัญญา ห้ามทำงานกับคู่แข่งทางการค้า

อาจารย์ไปสืบพยานโจทก์ในคดีแรงงาน รวม 2 วัน เมื่อวันที่ 21 เมษายน 2565 ในเรื่องที่นายจ้างไม่อยากฟ้อง แต่ถ้าไม่ฟ้อง ลูกจ้างจะเหิมเกริมไม่เกรงใจ คนอื่นๆ เอาเป็นเยี่ยงอย่างที่ไม่ดี เกิดพฤติกรรมเลียนแบบ ข้อตกลงหรือสัญญาจะเขียนให้ไร้ความหมายทำไม ในเมื่อไม่เอาจริง มองเป็นเสือกระดาษ ก็อย่าเขียน คดีนี้เป็นเรื่องฟ้องผิดสัญญาจ้าง ห้ามทำงานกับคู่แข่งขันทางการค้า จำเป็นต้องฟ้องให้เป็นบรรทัดฐานบริษัท และ Human Resources Practice กันจริงๆ จังๆ นายจ้างดีๆ เขาไม่ฟ้องเอาตังค์ลูกจ้างหรอก แต่เขาฟ้องเพื่อรักษาสัญญาและข้อตกลงที่ศักดิ์สิทธิ์และคุ้มค่า จะให้คู่สัญญา / ตกลงเคารพและเคร่งครัดต่อกัน เรื่องเงินแค่ผลพลอยได้ แต่หลักการสำคัญและคุ้มค่ายิ่งกว่า อย่าหลงประเด็น อย่าคิดตื้นๆ ชีวิตต้องคิดกันหลายมุม เคยได้ยินไหม เสียเงินไม่ว่าเสียหน้าไม่ได้ มันก็ทำนองเดียวกันแหละ

ผลลัพธ์คดีนี้ออกมางดงาม ภูมิใจในหลักการ สัญญาต้องเป็นสัญญาเอาไว้ได้ จึงสรุปจบวันเดียวก่อนเที่ยงเสียด้วย เหตุเพราะจำเลย (ลูกจ้าง) ยอมชดใช้ค่าเสียหายให้โจทก์ (นายจ้าง) ที่อาจารย์เตรียมพยานบุคคล พยานเอกสารหลักฐานแน่นๆ มาเบิกพร้อมส่งคำเบิกความพยานไปแล้วนั้น ไม่ต้องแล้ว เมื่อลูกจ้างที่เป็นจำเลยถอดใจไม่ไปต่อ ยอมรับผิด ขอโทษ และสำนึกต่อหน้าศาลผ่าน VDO Call เป็นที่เรียบร้อย ศาลจึงงดสืบพยาน พิพากษาตามยอม (สัญญาประนีประนอมยอมความ) สำเร็จ เสร็จสมบูรณ์ครับ จึงขอนำเรื่องราวคดีแรงงานในทำนองสัญญาต้องเป็นสัญญา มาเล่าให้ฟังกัน

อุทาหรณ์สอนใจ ที่ส่วนใหญ่นายจ้างชนะครับ มาทำความเข้าใจกันครับ

คำพิพากษาฎีกาที่ 3892/2557 

สัญญารักษาความลับข้อมูลทางการค้า (ห้ามประกอบหรือรับปฏิบัติงานแข่งขันนายจ้าง) มีกำหนด 2 ปี บังคับใช้ได้ ไม่ขัดต่อกฎหมายและการกำหนดค่าเสียหาย ถือเป็นเบี้ยปรับตามกฎหมาย ศาลปรับลดได้ตามสมควร (ค่าเสียหาย = ค่าปรับ)

โจทก์ฟ้องว่า เมื่อวันที่ 2 ตุลาคม 2538 จำเลยเป็นพนักงานของโจทก์ ตำแหน่งพนักงานขาย มีหน้าที่ติดต่อประสานงาน ให้ความรู้เกี่ยวกับคุณสมบัติของสินค้าแก่ลูกค้า โดยโจทก์จัดอบรมจำเลยให้มีความรู้เกี่ยวกับสินค้า สามารถเสนอขายให้แก่ลูกค้าได้ 
จำเลยตกลงกับโจทก์ว่า จะไม่ประกอบอาชีพหรือรับปฏิบัติงานให้ผู้อื่นที่ประกอบกิจการประเภทเดียวกันกับกิจการของโจทก์ ภายในกำหนด 5 ปี นับแต่วันออกจากงาน (ข้อตกลงแรก)

ต่อมาวันที่ 23 ธันวาคม 2546 โจทก์กับจำเลยตกลงเปลี่ยนแปลงเงื่อนไข โดยทำสัญญารักษาข้อมูลและความลับทางการค้าว่า จำเลยยอมที่จะไม่เข้าทำงานในร้านค้า บริษัทหรือองค์กรธุรกิจที่เป็นคู่แข่งทางการค้าของโจทก์ หรือทำการแข่งขันกับโจทก์ในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล เป็นเวลา 2 ปี (เดิมกำหนดไว้ 5 ปี) นับแต่พ้นสภาพการเป็นพนักงานของโจทก์ หากจำเลยกระทำผิดสัญญา จำเลยตกลงที่จะจ่ายค่าเสียหายให้แก่โจทก์ตามความเป็นจริง แต่ไม่น้อยกว่า 100,000 บาท 

วันที่ 26 เมษายน 2548 จำเลยยื่นหนังสือลาออก มีผลตั้งแต่วันที่ 31 พฤษภาคม 2548 หลังจากพ้นสภาพการเป็นพนักงาน จำเลยได้เข้าเป็นพนักงานของ บริษัท เทอร์มินอลซีลแอนด์เซอร์วิส จำกัด ซึ่งมีวัตถุประสงค์จำหน่ายสินค้าประเภทซีลและโอริง ในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล เช่นเดียวกับโจทก์ และเป็นการแข่งขันกับโจทก์ (สัญญาหรือข้อตกลงไม่จำเป็นต้องระบุรายชื่อคู่แข่งขันทางการค้าลงไปนะครับ เพราะหากมีคู่แข่งเกิดขึ้นมาใหม่ ลูกจ้างจะไปทำงานให้ก็ไม่ผิด จะไปฟ้องคงไม่ได้)

การกระทำของจำเลยเป็นการจงใจทำผิดสัญญา นอกจากนั้นจำเลยยังเสนอขายสินค้าให้แก่ลูกค้าของโจทก์ซึ่งจำเลยเคยติดต่อและกล่าวให้ร้ายสินค้าของโจทก์เป็นผลให้โจทก์เสียหาย โจทก์ขอเรียกค่าเสียหายตามสัญญา เป็นเงิน 100,000 บาท โจทก์ทวงถามแล้ว แต่จำเลยเพิกเฉย โจทก์คิดดอกเบี้ยร้อยละ 7.5 ต่อปี นับแต่วันที่ 26 ตุลาคม 2548 เป็นเงิน 3,719.18 บาท ขอให้บังคับจำเลยชำระเงิน 103,719.18 บาท แก่โจทก์ พร้อมดอกเบี้ยร้อยละ 7.5 ต่อปี นับแต่วันถัดจากวันฟ้องเป็นต้นไป จนกว่าจะชำระเสร็จ

จำเลยให้การว่า จำเลยเคยเป็นลูกจ้างโจทก์ ตำแหน่งพนักงานขาย มีหน้าที่นำสินค้าของโจทก์ไปเสนอขายแก่บุคคล บริษัทห้างร้านทั่วไป และมีการทำสัญญาจ้างแรงงาน และสัญญารักษาข้อมูลและความลับในทางการค้าตามฟ้อง กับได้แสดงเจตนาเลิกสัญญาจ้างแรงงานโดยพ้นสภาพเป็นลูกจ้างโจทก์ตามฟ้อง ข้อสัญญารักษาข้อมูลและความลับในทางการค้าเป็นสัญญาที่ไม่เป็นธรรมต่อจำเลย เป็นข้อจำกัดสิทธิเสรีภาพในการประกอบการงานของจำเลย อันเป็นการขัดต่อพระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 มาตรา 11 สัญญาดังกล่าวจึงเป็นโมฆะ ใช้บังคับไม่ได้ 

จำเลยทำงานกับ บริษัท เทอร์มินอลซีลแอนด์เซอร์วิส จำกัด จำเลยไม่มีหน้าที่ในการกำกับดูแลบริหารยอดขาย และสินค้าที่บริษัทจำเลยทำงานอยู่แตกต่างกันเป็นคนละประเภท ราคาสินค้าที่บริษัทจำเลยทำงานมีราคาสูงกว่าราคาสินค้าของโจทก์ และมิได้เป็นบริษัทคู่แข่งทางการค้ากับโจทก์ จำเลยไม่เคยให้ร้ายสินค้าของโจทก์ และไม่ได้ทำงานแข่งขันในทางการค้ากับธุรกิจของโจทก์ จำเลยจึงไม่ต้องรับผิดตามฟ้อง ขอให้ยกฟ้อง

ศาลแรงงานกลางพิจารณาแล้ว พิพากษาให้จำเลยชำระเงินให้แก่โจทก์ 6,000 บาท พร้อมดอกเบี้ยร้อยละ 7.5 ต่อปี นับแต่วันฟ้อง (ฟ้องวันที่ 26 เมษายน 2549) เป็นต้นไป จนกว่าจะชำระเสร็จ คำขออื่นนอกจากนี้ให้ยก

โจทก์และจำเลยอุทธรณ์ต่อศาลฎีกา

ศาลฎีกาแผนกคดีแรงงาน ตรวจสำนวนประชุมปรึกษาแล้ว ศาลแรงงานกลางฟังข้อเท็จจริงเป็นยุติว่า ระหว่างจำเลยเป็นลูกจ้างโจทก์ เมื่อวันที่ 23 ธันวาคม 2546 โจทก์และจำเลยทำสัญญารักษาข้อมูลและความลับในทางการค้า มีสาระสำคัญในข้อ 8 และข้อ 9 ว่า ลูกจ้างจะต้องเก็บรักษาข้อมูลและความลับในทางการค้า ตามที่ระบุไว้ในสัญญาข้อ 1 ไว้เป็นความลับ ห้ามแพร่งพรายให้ญาติ เพื่อนคนใกล้ชิด คู่แข่งทางการค้าของบริษัท และ / หรือสื่อมวลชนทราบ หากลูกจ้างกระทำความผิดสัญญาข้อนี้ บริษัทมีสิทธิที่จะเลิกจ้างทันที โดยไม่ต้องจ่ายค่าชดเชยตามกฎหมาย และบริษัทมีสิทธิเรียกร้องค่าเสียหายตามความเป็นจริง แต่ไม่น้อยกว่า 100,000 บาท ภายในเวลา 2 ปี นับแต่วันเลิกจ้างไม่ว่ากรณีใดๆ ก็ตาม ห้ามลูกจ้างเข้าทำงานในร้านค้าบริษัท หรือองค์กรในทางธุรกิจที่เป็นคู่แข่งในทางการค้าของบริษัท หรือทำการค้าแข่งขันกับบริษัทในเขตกรุงเทพมหานคร และ / หรือเขตปริมณฑล หากลูกจ้างฝ่าฝืน บริษัทมีสิทธิฟ้องเรียกค่าเสียหายตามกฎหมายตามสัญญารักษาข้อมูลและความลับในทางการค้า ตามเอกสารหมาย จ.2 

ในระหว่างที่จำเลยเป็นลูกจ้างโจทก์ จำเลยมีหน้าที่ขายซีลและโอริง ซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์กันรั่วให้แก่โจทก์ ต่อมาวันที่ 26 เมษายน 2548 จำเลยได้มีหนังสือลาออกจากการเป็นพนักงานและโจทก์อนุมัติให้ออกตั้งแต่วันที่ 31 พฤษภาคม 2548 ตามเอกสารหมาย จ.9 หลังจากที่จำเลยออกจากการเป็นลูกจ้างโจทก์แล้ว จำเลยได้ไปเป็นลูกจ้างของ บริษัท เทอร์มินอลซีลแอนด์เซอร์วิส จำกัด ซึ่งมีสำนักงานตั้งอยู่ที่แขวงคลองกุ่ม เขตบึงกุ่ม กรุงเทพมหานคร ตามหนังสือรับรองเอกสารหมาย จ.1 โดยจำเลยในฐานะผู้จัดการฝ่ายขาย ได้ขายสินค้ากันรั่ว ซึ่งมีคุณสมบัติเช่นเดียวกับสินค้าของโจทก์ ตามใบเสนอราคาเอกสารหมาย จ.4 และ จ.5 โจทก์จึงมีหนังสือทวงถามให้จำเลยชำระค่าเสียหาย 100,000 บาท และรับฟังได้ว่าจำเลยได้กระทำผิดตามสัญญาจ้างแรงงานที่โจทก์ฟ้อง จำเลยไม่ได้กระทำให้โจทก์เสียหายเป็นเงินประมาณปีละ 2,000,000 บาท ให้ลดเบี้ยปรับ โดยให้จำเลยรับผิดเพียงจำนวน 6,000 บาท พร้อมดอกเบี้ยร้อยละ 7.5 ต่อปี นับแต่วันฟ้องเป็นต้นไป (สังเกตดีๆ เป็นอำนาจศาลเลย ที่จะให้มากให้น้อย คดีนี้นายจ้างขอ 2 ล้าน ศาลให้แค่ 6,000 บาท ก็ต้องว่ากันไปตามดุลพินิจครับ)

คดีมีปัญหาตามอุทธรณ์ของโจทก์ ประการแรกว่า จำเลยทำให้โจทก์ได้รับความเสียหายหรือไม่ เห็นว่า ข้อนี้ศาลแรงงานกลางฟังข้อเท็จจริงเป็นยุติว่า โจทก์ไม่มีพยานหลักฐานที่มั่นคงให้เชื่อถือได้ว่า โจทก์ได้รับความเสียหายตามที่นำสืบ (อยากได้ 2 ล้าน แต่พิสูจน์ไม่ได้ก็จบเห่ครับ) จึงรับฟังไม่ได้ว่าโจทก์ได้รับความเสียหายตามฟ้อง ดังนั้น ที่โจทก์อุทธรณ์โดยยกเอาเอกสารต่างๆ ขึ้นอ้างว่ามีน้ำหนักให้รับฟัง ก็เพื่อให้ศาลฎีการับฟังข้อเท็จจริงแตกต่างไปจากที่ศาลแรงงานกลาง รับฟังมาว่าโจทก์มียอดขายสินค้าลดลง เพราะจำเลยนำสินค้ามาขายแข่งกับโจทก์ โจทก์จึงได้รับความเสียหาย อันเป็นอุทธรณ์ในข้อเท็จจริง ต้องห้ามมิให้อุทธรณ์ตามพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลแรงงานและวิธีพิจารณาคดีแรงงาน พ.ศ. 2522 มาตรา 54 วรรคหนึ่ง ศาลฎีกาไม่รับวินิจฉัย (คือต้องนำสืบให้ข้อเท็จจริงสะเด็ดน้ำ ตกตะกอนจริงๆ ในศาลชั้นต้นก่อน ถ้าศาลชั้นต้นฟังข้อเท็จจริงแล้วเลือกเชื่อตามดุลพินิจเช่นไร ก็ต้องเป็นไปตามนั้น หากขืนไปฎีกา ศาลฎีกาไม่รับครับ ก็มันผิดกฎหมายที่ห้ามไม่ให้ฎีกาข้อเท็จจริงยังไงล่ะ)

ส่วนที่จำเลยอุทธรณ์ว่า สัญญาจ้างแรงงานระหว่างโจทก์กับจำเลยเอกสารหมาย จ.8 ข้อ 1 (ที่ถูก ข้อ 5) ขัดรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 หมวดที่ 3 ว่าด้วยสิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทยนั้น เห็นว่าจำเลยไม่ได้ต่อสู้ประเด็นนี้ไว้ในคำให้การ จึงไม่ใช่ข้อที่ได้ยกขึ้นว่ากล่าวกันมาแล้วโดยชอบในศาลแรงงานกลาง ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา 225 วรรคหนึ่ง ประกอบพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลแรงงานและวิธีพิจารณาคดีแรงงาน พ.ศ. 2522 มาตรา 31 ศาลฎีกาไม่รับวินิจฉัยเช่นกัน

คดีมีปัญหา ต้องวินิจฉัยตามอุทธรณ์ของจำเลย ประการต่อมาว่า สัญญารักษาข้อมูลและความลับในทางการค้าเอกสารหมาย จ.8 (ที่ถูก จ.2) ขัดต่อพระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 หรือไม่ เห็นว่า ข้อสัญญาที่ให้ถือว่าลูกจ้างที่ปฏิเสธการลงลายมือชื่อในสัญญารักษาข้อมูลและความลับในทางการค้า สัญญาจ้างแรงงานเป็นอันเลิกกัน โดยไม่มีการตกลงว่าจ้างเกิดขึ้น และข้อสัญญาที่ห้ามลูกจ้างเข้าทำงานในร้านค้าบริษัท หรือองค์กรธุรกิจที่เป็นคู่แข่งในทางการค้าของบริษัททำการค้าแข่งกันกับบริษัทในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ภายใน 2 ปีนั้น 

เมื่อพิจารณาจากธุรกิจการค้าของโจทก์ที่ต้องอาศัยการแข่งขัน ข้อมูลความรู้ ความลับทางการค้าเกี่ยวกับสินค้าและลูกค้าของโจทก์ แต่จำเลยมีหน้าที่ติดต่อกับลูกค้า ประสานงาน ให้ความรู้เกี่ยวกับคุณสมบัติสินค้าของโจทก์แก่ลูกค้า ดังนั้น โจทก์จึงมีสิทธิตามสมควรที่จะป้องกันสงวนรักษาข้อมูลและความลับในทางการค้า เพื่อประโยชน์ทางธุรกิจของโจทก์ ทั้งข้อสัญญาดังกล่าวก็มีกำหนดเวลาห้ามจำเลยอยู่เพียง 2 ปี อันถือได้ว่าเป็นกำหนดเวลาพอสมควร และมีการจำกัดพื้นที่ทำงานเพียงกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ถือได้ว่าเป็นการจำกัดพื้นที่พอสมควรเช่นเดียวกัน 

สัญญารักษาข้อมูลและความลับในทางการค้า เอกสารหมาย จ.2 จึงไม่เป็นข้อตกลงที่ขัดต่อความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน ไม่ตกเป็นโมฆะ และไม่เป็นข้อตกลงที่จำกัดสิทธิหรือเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงาน ที่ทำให้จำเลยต้องรับภาระมากกว่าที่จะพึงคาดหมายได้ตามปกติ ตามพระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 มาตรา 5 อุทธรณ์ของจำเลยข้อนี้ฟังไม่ขึ้น

คดีมีปัญหา ต้องวินิจฉัยตามอุทธรณ์ของโจทก์และจำเลย ประการสุดท้ายว่า ข้อตกลงในสัญญาจ้างแรงงานเอกสารหมาย จ.8 ที่กำหนดจำนวนค่าเสียหายไว้เป็นเบี้ยปรับหรือไม่ เห็นว่าข้อความในสัญญารักษาข้อมูลและความลับในทางการค้า เอกสารหมาย จ.8 ที่ว่า ห้ามลูกจ้างเข้าทำงานในร้านค้า บริษัท หรือองค์กรธุรกิจที่เป็นคู่แข่งในทางการค้าของบริษัท หรือทำการค้าแข่งขันกับบริษัทในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ภายใน 2 ปี หากลูกจ้างฝ่าฝืน บริษัทมีสิทธิเรียกร้องค่าเสียหายตามความเป็นจริง แต่ไม่น้อยกว่า 100,000 บาท นั้น ย่อมเป็นข้อสัญญาที่มีลักษณะเป็นการกำหนดค่าเสียหายจากการผิดสัญญาไว้ล่วงหน้า จึงเป็นเบี้ยปรับตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 379 เบี้ยปรับเป็นส่วนหนึ่งของค่าเสียหาย ถ้าสูงเกินส่วนศาลย่อมมีอำนาจจะลดลงได้ โดยคำนึงถึงทางได้เสียของเจ้าหนี้หรือโจทก์ทุกอย่างอันชอบด้วยกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 383 

การที่ศาลแรงงานกลางใช้ดุลพินิจลดเบี้ยปรับลง และกำหนดเป็นค่าเสียหายจึงชอบด้วยกฎหมายดังกล่าวแล้ว อุทธรณ์ของโจทก์และจำเลยฟังไม่ขึ้นเช่นกัน

พิพากษายืน (นายจ้างชนะครับ เพียงแต่จะบอกว่าอย่าได้คาดหวังในค่าเสียหายว่าต้องเป็นไปตามจำนวนที่เขียน (เสือให้วัวกลัว) ในสัญญาหรือข้อตกลงล่ะ)

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 3597/2561 
ตามปกติหากทำสัญญาอย่างไรไว้ ก็ต้องบังคับไปตามข้อตกลงในสัญญานั้น แต่อาจมีบางกรณีที่เป็นสัญญาที่ได้เปรียบคู่สัญญาฝ่ายหนึ่งมากเป็นพิเศษ ด้วยเหตุที่คู่สัญญาที่ได้เปรียบนั้นมีอำนาจต่อรองเหนือกว่าอีกฝ่ายมาก จนทำให้อีกฝ่ายนั้นแทบไม่มีทางเลือกนอกเหนือจากจำใจยอมรับว่าจะทำสัญญาตามเงื่อนไขดังกล่าว หรือมิฉะนั้นก็ต้องปฏิเสธไม่เข้าทำสัญญานั้นเสียเลย อาจมีผลทำให้ข้อตกลงดังกล่าวกลายเป็น “ข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม” ที่ศาลอาจกำหนดให้บังคับได้เพียงเท่าที่พอสมควรและเป็นธรรมได้

สำหรับในกรณีที่เป็นข้อตกลงที่มีลักษณะของการจำกัดสิทธิ หรือเสรีภาพในการประกอบอาชีพการงาน หรือการทำนิติกรรมที่เกี่ยวกับการประกอบธุรกิจการค้าหรือวิชาชีพ ซึ่งไม่เป็นโมฆะ แต่เป็นข้อตกลงที่ทำให้ผู้ถูกจำกัดสิทธิ หรือเสรีภาพต้องรับภาระมากกว่าที่จะพึงคาดหมายได้ตามปกติ กฎหมายกำหนดให้ข้อตกลงดังกล่าวใช้ได้ และ “มีผลบังคับได้เพียงเท่าที่เป็นธรรม และพอสมควรแก่กรณีเท่านั้น”

กรณีที่จะถือว่าข้อตกลงใดเป็นข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรมนั้น อาจจะต้องดูจากพฤติการณ์ของแต่ละกรณีประกอบกันไปด้วย เพราะสภาพของคู่สัญญาและพฤติการณ์ที่เกี่ยวข้องกับแต่ละกรณี อาจมีความแตกต่างกันไปได้ตามแต่กรณี เคสนี้ได้ความว่า ในระหว่างทำงาน บริษัทนายจ้างได้ส่งลูกจ้างไปฝึกอบรมเพิ่มพูนทักษะ ซึ่งต้องใช้เงินพอสมควร เปรียบเสมือนการลงทุนของบริษัทด้วย หากฝึกอบรมแล้วกลับนำความรู้และทักษะดังกล่าวไปใช้ทำประโยชน์ให้กับคู่แข่ง ย่อมทำให้บริษัทเสียหาย

หน้าที่รับผิดชอบด้านการตลาดของลูกจ้าง ทำให้รู้จักกับลูกค้าของบริษัทเป็นอย่างดี ข้อมูลเกี่ยวกับลูกค้าก็ถือเป็นข้อมูลทางธุรกิจที่มีค่าสำหรับธุรกิจทั้งหลายเช่นกัน เพราะการที่บริษัทจะประกอบธุรกิจสร้างรายได้ได้ ก็ต้องอาศัยลูกค้าเหล่านี้ หากธุรกิจถูกดึงลูกค้าไปหมด โดยการฉวยโอกาสอาศัยข้อมูลจากที่รู้มาในระหว่างการทำงานให้แก่นายจ้าง ก็ทำให้เกิดความเสียหายแก่นายจ้างไม่น้อยเช่นกัน

การที่ทั้ง 2 คน ซึ่งเป็นลูกจ้าง ประกอบอาชีพและมีความชำนาญในงานที่ตนเองรับผิดชอบนั้น ย่อมเป็นปัจจัยสำคัญที่จะทำให้ลูกจ้างทั้งสองทำมาหาเลี้ยงชีพได้ หากกำหนดให้ลูกจ้างไม่สามารถไปทำงานอื่นได้เลย ย่อมจะสร้างความเสียหายและความลำบากแก่ลูกจ้างอย่างมาก เพราะโดยสภาพเมื่อลูกจ้างมีความชำนาญในงานลักษณะใดมาแต่เดิม การไปประกอบอาชีพใหม่ก็มักมีความเกี่ยวพันกับงานที่เคยทำมา ทำให้มีโอกาสที่จะเป็นการแข่งขันกับธุรกิจเดิมได้มาก

ด้วยเหตุที่แต่ละฝ่ายย่อมจะมีเหตุผลและความจำเป็นของตนเอง กฎหมายจึงได้กำหนดให้ข้อตกลงทำนองนี้เป็นข้อตกลงที่ใช้บังคับได้ เพียงแต่ต้องไม่สร้างภาระให้แก่คู่สัญญาฝ่ายหนึ่งเกินสมควร ซึ่งเมื่อพิจารณาจากกรณีดังกล่าวแล้ว ข้อตกลงกำหนดห้ามไม่ให้ลูกจ้างทั้งสองทำการที่เป็นการแข่งขันกับธุรกิจบริษัทนายจ้างเป็นเวลา 2 ปี จึงพอถือได้ว่าแม้จะสร้างภาระ แต่เวลาที่จำกัดเพียง 2 ปี แล้วหลังจากนั้นทั้ง 2 คน สามารถทำการแข่งขันกับนายจ้างเดิมได้ ถือว่าเป็นเงื่อนไขที่พอสมควรกับการทำงานลักษณะนี้ เมื่อลูกจ้างทั้งสองไม่ทำตามข้อตกลง จึงทำให้ต้องรับผิดชดใช้ค่าเสียหายให้แก่บริษัทนายจ้าง

การทำข้อตกลงที่ห้ามไม่ให้บุคคลหนึ่งอย่างเช่นลูกจ้าง ต้องถูกจำกัดโอกาสในการประกอบอาชีพนั้น เป็นข้อตกลงที่แม้จะทำได้ แต่ก็ต้องวางอยู่บนพื้นฐานของการสร้างภาระที่ไม่มากเกินสมควรไปด้วย เพราะหากถือว่าเป็นการสร้างภาระเกินสมควรแล้ว ข้อตกลงนั้นอาจใช้บังคับไม่ได้ทั้งหมดด้วยเหตุที่ถือว่า เป็น “ข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม”

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 3580/2561 

ข้อตกลงตามหนังสือ เป็นเพียงข้อจำกัดห้ามการประกอบอาชีพอันมีลักษณะเป็นการแข่งขันกับนายจ้าง โดยจำกัดประเภทธุรกิจไว้อย่างชัดเจน มิได้เป็นการห้ามประกอบอาชีพอันเป็นการปิดทางทำมาหาได้ของลูกจ้างอย่างเด็ดขาด ลักษณะข้อตกลงเช่นนี้ไม่ใช่การตัดการประกอบอาชีพของลูกจ้างทั้งหมด เพียงแต่เป็นการห้ามประกอบอาชีพบางอย่างที่มีลักษณะเป็นการแข่งขันกับนายจ้างเพียงชั่วระยะเวลาหนึ่งเท่านั้น เป็นสัญญาต่างตอบแทนที่รักษาสิทธิประโยชน์ของคู่กรณีที่เป็นไปโดยชอบในเชิงของการประกอบธุรกิจ ไม่เป็นการปิดทางทำมาหาได้ของฝ่ายใดโดยเด็ดขาด จนไม่อาจดำรงอยู่ได้ จึงไม่ขัดต่อความสงบเรียบร้อย หรือศีลธรรมอันดีของประชาชน ไม่ตกเป็นโมฆะ

แต่เมื่อคำนึงถึงทางได้เสียทุกอย่างอันชอบด้วยกฎหมายแล้ว การจำกัดสิทธิเป็นระยะเวลา 5 ปี นับจากวันที่ลูกจ้างพ้นสภาพจากการเป็นพนักงาน นับว่าทำให้ลูกจ้างผู้ถูกจำกัดสิทธิหรือเสรีภาพ ต้องรับภาระมากกว่าที่จะพึงคาดหมายได้ตามปกติ จึงเห็นสมควรให้มีผลบังคับได้เพียง 1 ปี นับจากวันที่ลูกจ้างพ้นสภาพจากการเป็นพนักงาน เท่าที่เป็นธรรมและพอสมควรแก่กรณี ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 14/1 และพระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 มาตรา 5

ระวังดีๆ ฎีกานี้ นายจ้างอย่าเผลอเขียนสัญญาหรือข้อตกลง ห้ามทำงานกับคู่แข่งทางการค้าเป็นระยะเวลา 5 ปี ล่ะ เพราะศาลเริ่มมองว่าไม่เป็นธรรมและไม่พอสมควรแก่กรณี แล้วท่านจะสั่งลดเหลือแค่ 1 ปี เอาน่ะสิ แต่ถ้านายจ้างเขียนสัญญาหรือข้อตกลง ห้ามทำงานกับคู่แข่งทางการค้าเป็นระยะเวลา 2 ปี ตั้งแต่แรก ก็ถือว่าเป็นธรรมและพอสมควรแก่กรณีตามพระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 14/1 และพระราชบัญญัติว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรม พ.ศ. 2540 มาตรา 5 แล้ว