งบกระแสเงินสด งบสำคัญทำไม่ยาก

27 กรกฎาคม 2566

“เงินสด” เป็นสิ่งที่ทุกคนปรารถนา รวมถึงธุรกิจทั้งหลายที่ต้องการเงินสดมาดำเนินงาน เงินสดที่มีก็คือเงินทุนหมุนเวียนที่ต้องมากพอในระดับที่ไม่ขาดสภาพคล่องในการดำเนินธุรกิจ ซึ่งรวมถึงรายการเทียบเท่าเงินสดที่สามารถใช้แทนเงินสดหรือเปลี่ยนเป็นเงินสดได้ทันทีเสมือนเงินสดนั่นเอง

ในการดำเนินธุรกิจจะมีวงจรกระแสเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสดรับจ่าย ดังผังภูมิต่อไปนี้

จากผังภูมิจะเห็นได้ว่า เงินสดและรายการเทียบเท่าเป็นปัจจัยหลักที่ธุรกิจต้องมี จึงขึ้นอยู่กับนโยบายการบริหารจัดการของผู้บริหารของกิจการนั้น ๆ นักบัญชีคงทำหน้าที่บันทึกรายการทางการเงินให้ถูกต้องและสมบูรณ์แบบตามมาตรฐานการรายงานทางการเงินและตามข้อกำหนดของกฎหมายที่ได้บัญญัติให้ถูกต้อง หากมีเรื่องชอบกลจะต้องพิจารณาด้วยความระมัดระวังรอบคอบตามหลักจรรยาบรรณของวิชาชีพบัญชี นักวิชาชีพบัญชีต้องยึดมั่นในหลักการที่ถูกต้อง ทุกสิ่งที่ทำจะไม่หวนกลับมาทำร้ายตัวเอง ทั้งนี้ เงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสดตามมาตรฐานการรายงานทางการเงิน ถือว่าเป็นรายการสินทรัพย์ประเภทหมุนเวียนที่มีความเสี่ยงสูงในการควบคุมภายในของกิจการ

เงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด

ตามมาตรฐานการบัญชี ฉบับที่ 7 เรื่อง งบกระแสเงินสด ได้กำหนดคำนิยามอธิบายถึงเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด ไว้ดังนี้

เงินสด ประกอบด้วยเงินสดในมือและเงินฝากธนาคารที่ต้องจ่ายคืนเมื่อทวงถาม

รายการเทียบเท่าเงินสด หมายถึง เงินลงทุนระยะสั้นที่มีสภาพคล่องสูง ซึ่งพร้อมที่จะเปลี่ยนเป็นเงินสดในจำนวนที่ทราบได้และมีความเสี่ยงที่ไม่มีนัยสําคัญต่อการเปลี่ยนแปลงในมูลค่า

และจากประกาศกรมพัฒนาธุรกิจการค้า เรื่อง กำหนดรายการย่อที่ต้องมีในงบการเงิน พ.ศ. 2554 ได้มีคำอธิบายรายการเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด (Cash and Cash Equivalents) ไว้ดังนี้

เงินสด หมายถึง เงินสดในมือและเงินฝากธนาคารทุกประเภท แต่ไม่รวมเงินฝากประเภทที่ต้องจ่ายคืนเมื่อสิ้นระยะเวลาที่กำหนด ตัวอย่างเช่น

1. ธนบัตรและเหรียญกษาปณ์ที่กิจการมีอยู่ รวมทั้งเงินสดย่อย ธนาณัติ ตั๋วแลกเงินไปรษณีย์

2. เงินฝากธนาคารกระแสรายวันและออมทรัพย์ ทั้งนี้ ไม่รวมเงินฝากธนาคารประเภทจ่ายคืนเมื่อสิ้นระยะเวลา (เงินฝากประจำ) รวมทั้งบัตรเงินฝากที่ออกโดยธนาคารพาณิชย์และสถาบันการเงินอื่น

3. เช็คที่ถึงกำหนดชำระ แต่ยังมิได้นำฝาก เช็คเดินทาง ดราฟต์ของธนาคาร

รายการเทียบเท่าเงินสด หมายถึง เงินลงทุนระยะสั้นที่มีสภาพคล่องสูง ซึ่งพร้อมที่จะเปลี่ยนเป็นเงินสดในจำนวนที่ทราบได้และมีความเสี่ยงต่อการเปลี่ยนแปลงในมูลค่าน้อยหรือไม่มีนัยสำคัญ ทั้งนี้ ให้เป็นไปตามที่กำหนดในมาตรฐานการบัญชี

เงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสดเป็นส่วนหนึ่งของสินทรัพย์หมุนเวียนที่ปรากฏในงบแสดงฐานะการเงิน แต่การบริหารงานในองค์กรย่อมมีความต้องการทราบถึงการได้มาและการใช้ไปของเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด โดยนักบัญชีสามารถจัดทำงบกระแสเงินสด ซึ่งเป็นหนึ่งในรูปแบบรายงานงบการเงินของกิจการที่เป็นประโยชน์ต่อการบริหารงาน แม้ว่ากิจการที่ไม่มีส่วนได้เสียสาธารณะจะไม่มีการบังคับให้จัดทำงบกระแสเงินสดก็ตาม ด้วยความที่งบกระแสเงินสดมีประโยชน์ต่อกิจการจึงเป็นเรื่องที่นักบัญชีมืออาชีพควรต้องพิจารณาจัดทำขึ้นเพื่อนำเสนอฝ่ายบริหาร

งบกระแสเงินสด

งบกระแสเงินสดแสดงถึงการได้มาและการใช้ไปของเงินสด ทำให้ทราบถึงสภาพคล่องของกิจการ และกระแสเงินสดที่ไหลเวียนในกิจการ กระแสเงินสดที่มีความคล่องตัวในการประกอบธุรกิจมากเพียงใด ก็ใช้เป็นแนวทางในการตัดสินใจดำเนินงานต่าง ๆ ในส่วนที่เกี่ยวกับเงินสดได้ดี ด้วยเหตุนี้การบริหารธุรกิจจึงควรให้ความสนใจต่อการเปลี่ยนแปลงของเงินสด งบกระแสเงินสดจึงมีบทบาทสำคัญต่อธุรกิจเป็นอย่างมาก

งบกระแสเงินสดนอกจากจะแสดงให้เห็นการเปลี่ยนแปลงเงินสดของกิจการว่าได้มาและใช้ไปในแต่ละงวดมากน้อยเพียงใด ยังเป็นงบที่แสดงถึงการเปลี่ยนแปลงฐานะการเงินของกิจการ โดยมุ่งเน้นในส่วนที่เกิดการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับเงินสดและรายการที่เทียบเท่าเงินสด เช่น เงินฝากธนาคารหรือเงินลงทุนระยะสั้นที่มีสภาพคล่องสูงเท่ากับเงินสด เป็นต้น งบกระแสเงินสดเป็นแหล่งข้อมูลที่แสดงให้เห็นถึงนโยบายเกี่ยวกับการบริหารจัดการเงินสดของกิจการ ตลอดจนการวางแผนการตัดสินใจทางด้านการเงินในอนาคต จึงเห็นได้ว่างบกระแสเงินสดจะเป็นงบการเงินที่ช่วยให้ผู้บริหาร หรือผู้ประกอบธุรกิจ หรือนักลงทุน ได้ทราบข้อมูลที่แท้จริงของธุรกิจเกี่ยวกับเงินสดว่ามีการใช้จ่ายอย่างไร งบกระแสเงินสดจึงเป็นงบการเงินที่สำคัญที่ธุรกิจควรให้มีการจัดทำนอกเหนือจากงบการเงินอื่น ๆ ที่ธุรกิจจัดทำอยู่เป็นปกติ จะทำให้ทราบว่าการเปลี่ยนแปลงกระแสเงินสดที่เกิดขึ้นในรอบเวลาบัญชีมาจากแหล่งใดและจ่ายออกไปเนื่องจากสาเหตุใด โดยการได้มาหรือใช้ไปของเงินสดในแต่ละงวดนั้นมีผลสืบเนื่องจากการจำแนกกิจกรรมในงบกระแสเงินสด เนื่องจากงบกระแสเงินสดเป็นงบการเงินที่แสดงให้เห็นเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของกระแสเงินสดที่ได้รับเข้ามา (Cash Inflow) และกระแสเงินสดที่ต้องจ่ายออกไป (Cash Outflow) อันสืบเนื่องมาจากกิจกรรมต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นภายในกิจการ ด้วยเหตุนี้ จึงมีการจำแนกกิจกรรมต่าง ๆ ภายในกิจการออกเป็น 3 ลักษณะด้วยกันดังนี้

1. กิจกรรมดำเนินงาน (Operating Activities) หมายถึง กิจกรรมหลักที่ก่อให้เกิดรายได้และค่าใช้จ่ายของกิจการ โดยมักจะเกิดจากการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับสินทรัพย์หมุนเวียนและหนี้สินหมุนเวียน ตัวอย่างกระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงาน ได้แก่

รายการรับเงิน เช่น เงินสดรับจากการขายสินค้าและบริการ เงินสดรับจากการรับชำระหนี้จากลูกหนี้ เงินสดรับจากดอกเบี้ยรับจากเงินฝากธนาคาร เป็นต้น

รายการจ่ายเงิน เช่น เงินสดที่จ่ายซื้อสินค้า เงินสดจ่ายเพื่อการชำระหนี้ให้แก่เจ้าหนี้การค้า เงินสดจ่ายค่าใช้จ่ายในการดำเนินงานของกิจการ เป็นต้น

2. กิจกรรมการลงทุน (Investing Activities) หมายถึง การได้มาและจำหน่ายสินทรัพย์ไม่หมุนเวียนและเงินลงทุนอื่น ๆ ที่ไม่กระทบการดำเนินงาน จึงเป็นกิจกรรมที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเงินสดที่ได้รับหรือต้องจ่ายไปเกี่ยวกับสินทรัพย์ไม่หมุนเวียน เงินลงทุนอื่น ๆ เงินลงทุนระยะยาว นอกจากนี้ ยังอาจจะรวมถึงดอกเบี้ยรับและเงินปันผลที่ได้รับจากการลงทุนในหลักทรัพย์ลงทุนต่าง ๆ

ตัวอย่างกระแสเงินสดจากกิจกรรมลงทุน ได้แก่ รายการรับเงินจากการลงทุน เช่น เงินสดรับจากการขายที่ดิน อาคารและอุปกรณ์ เงินสดรับจากการขายเงินลงทุนระยะยาว หรือสินทรัพย์อื่น ๆ ที่อยู่นอกเหนือจากกิจกรรมดำเนินงาน เป็นต้น

รายการจ่ายเงินเกี่ยวกับการลงทุน เช่น เงินสดจ่ายเพื่อซื้อที่ดิน อาคาร และอุปกรณ์ เงินสดจ่ายเพื่อซื้อเงินลงทุนระยะยาว เงินสดจ่ายเพื่อซื้อสินทรัพย์ไม่มีตัวตน หรือสินทรัพย์อื่น ๆ ที่อยู่นอกเหนือจากกิจกรรมดำเนินงาน เป็นต้น

3. กิจกรรมการจัดหาเงิน (Financing Activities) หมายถึง กิจกรรมที่เกิดการเปลี่ยนแปลงรายการในส่วนของเจ้าของและส่วนของการกู้ยืม เป็นกิจกรรมที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเงินสดที่ได้รับหรือจ่ายไปในส่วนที่เกี่ยวกับการกู้ยืมเงินหรือส่วนของเจ้าของ

ตัวอย่างกระแสเงินสดจากกิจกรรมจัดหาเงิน ได้แก่ รายการรับเงินจากการจัดหาเงิน เช่น เงินสดรับจากการออกจำหน่ายหุ้นทุน เงินสดรับจากการออกจำหน่ายหุ้นกู้ เงินสดรับจากการกู้ยืมเงินระยะยาวจากสถาบันการเงิน

รายการจ่ายเงิน เช่น เงินสดจ่ายเพื่อการชำระหนี้เงินกู้ระยะยาว เงินสดจ่ายเงินปันผล เงินสดจ่ายให้ผู้เป็นเจ้าของเพื่อการซื้อหรือไถ่ถอนหุ้นทุนของกิจการ เป็นต้น

ประโยชน์ของงบกระแสเงินสด

นักบัญชีทุกคนย่อมทราบดีว่างบกระแสเงินสดมีประโยชน์ต่อฝ่ายบริหารและผู้ใช้งบการเงินของกิจการ จะคิดเพียงว่าเป็นรายงานทางการเงินที่ไม่ได้บังคับให้จัดทำตามข้อกำหนดของกฎหมายของกิจการที่ไม่มีส่วนได้เสียสาธารณะเท่านั้นคงไม่ใช่ หากเป็นนักวิขาชีพบัญชีที่ดีต้องพิจารณาถึงประโยชน์ที่ได้รับมากกว่า งบกระแสเงินสดจะแสดงข้อมูลสำคัญที่ผู้ใช้งบการเงินสามารถนำไปใช้ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ ได้ดังนี้

1. เพื่อให้ฝ่ายบริหารงานของกิจการสามารถวิเคราะห์เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในอดีตเกี่ยวกับกระแสเงินสดในการได้มาและใช้ไปได้

2. เพื่อให้ผู้ใช้งานทราบถึงสภาพคล่องในการดำเนินกิจการ

3. ใช้เป็นเครื่องมือในการวางแผนงานในอนาคตของกิจการ เนื่องจากงบกระแสเงินสดจะแสดงที่มาและการใช้ไปของเงินสดว่ากิจการได้รับเงินสดจากแหล่งใดบ้าง เป็นจำนวนเท่าใด และได้ใช้เงินสดในกิจกรรมใด

4. ใช้วางแผนการเกี่ยวกับการใช้จ่ายเงินของกิจการในกิจกรรมดำเนินงาน กิจกรรมการลงทุน และกิจกรรมการจัดหาเงิน

5. สามารถนำมาพิจารณาความเพียงพอของเงินสดของฝ่ายบริหาร ในการดำเนินงานพอแก่ความต้องการของกิจการหรือไม่

6. ทราบถึงความสามารถในการทำกำไรของกิจการนั้น ทำให้กิจการได้รับกระแสเงินสดสุทธิจากการดำเนินงานมากพอที่จะนำไปใช้ในกิจกรรมการลงทุนและกิจกรรมการจัดหาเงิน

7. กระแสเงินสดที่มีการเปลี่ยนแปลงในรอบบัญชีส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับโครงสร้างทางการเงินของธุรกิจอย่างไร

8. ทำให้ผู้ใช้งบการเงินทราบถึงการเปลี่ยนแปลงของกระแสเงินสดสุทธิจากการดำเนินงาน การลงทุน และการจัดหาเงิน

9. สามารถนำข้อมูลของกระแสเงินสดที่เกิดขึ้นไปช่วยวิเคราะห์งบการเงินในการอัตราส่วนทางการเงินบางรายการได้

วิธีการจัดทำงบกระแสเงินสด

การจัดทำงบกระแสเงินสดสามารถจัดทำได้ 2 วิธี ตามลักษณะการแสดงกระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงานดังนี้

1. วิธีทางตรง (Direct Method) เป็นการจัดทำงบกระแสเงินสดโดยแสดงกระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงาน โดยมีหลักการวิเคราะห์รายการต่าง ๆ ที่ปรากฏในงบกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ กระทบด้วยรายการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น รายการที่ก่อให้เกิดเงินสดรับจากการขายสินค้า การรับชำระหนี้ รายการที่ก่อให้เกิดเงินสดจ่ายจากการซื้อสินค้า จ่ายชำระเจ้าหนี้ เงินสดจ่ายค่าใช้จ่ายในการดำเนินงาน เป็นต้น

2. วิธีทางอ้อม (Indirect Method) เป็นการจัดทำงบกระแสเงินสดโดยแสดงกระแสเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงาน โดยใช้กำไรสุทธิหรือขาดทุนสุทธิก่อนหักดอกเบี้ยจ่ายและภาษีเงินได้ที่ปรากฏในงบกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จเป็นฐาน แล้วปรับกระทบด้วยรายการที่ไม่เกี่ยวกับเงินสด เช่น ผลขาดทุนด้านเครดิตลูกหนี้หรือหนี้สงสัยจะสูญ ค่าเสื่อมราคา กำไรหรือขาดทุนจากการจำหน่ายสินทรัพย์ และปรับกระทบด้วยผลจากการเปลี่ยนแปลงในสินทรัพย์หมุนเวียนและหนี้สินหมุนเวียนที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมดำเนินงานของกิจการ

ตัวอย่าง

ตัวอย่างการจัดทำงบกระแสเงินสดจากงบการเงินเปรียบเทียบ 2 ปีของบริษัท กลิ่นหอมพฤกษา จำกัด

บริษัท กลิ่นหอมพฤกษา จำกัด

งบแสดงฐานะการเงิน

ณ วันที่ 31 ธันวาคม หน่วย : บาท

25x2 25x1

สินทรัพย์

สินทรัพย์หมุนเวียน

เงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด 100,000 50,000

ลูกหนี้การค้า 57,600 55,200

ค่าเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ (5,560) (2,760)

สินค้าคงเหลือ 80,000 108,000